Wprowadzenie stanu wojennego od razu spotkało się z reakcją robotników. Rozpoczęły się strajki. W ówczesnym województwie katowickim stanęło 50 zakładów, w tym kopalnie. Do historii przeszły akcje w katowickim Wujku, jastrzębskim Manifeście Lipcowym oraz w bieruńskim Piaście, gdzie miał miejsce najdłuższy podziemny protest w stanie wojennym.
Swój opór wobec komunistycznych władz zamanifestowali także górnicy z Zagłębia Miedziowego. W sumie w całym kraju w akcji protestacyjnej wzięły udział 24 kopalnie. W sześciu z nich protestowano pod ziemią. W Piaście trwało to najdłużej. Górnicy na poziomie 650 spędzili święta Bożego Narodzenia. Protest zakończyli po dwóch tygodniach, 28 grudnia. Cztery dni krócej strajkowała Huta Katowice.
Jak oceniają historycy z Instytutu Pamięci Narodowej, strajki w obu tych zakładach były szokiem dla komunistycznych władz. Kopalnia Piast istniała bowiem dopiero pięć lat i załoga wydawała się mało zintegrowana. Natomiast huta była sztandarowym zakładem komunistów, ale i tam zrodził się ruch związkowy. Wszystko zaczęło się 14 grudnia o godzinie 13. Górnicy pierwszej zmiany przerwali pracę po tym, gdy dowiedzieli się o zatrzymaniu Eugeniusza Szelągowskiego, zastępcy przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność”, oraz Stanisława Dziwaka, przewodniczącego KZ „S” Przedsiębiorstwa Robót Górniczych z Mysłowic, które wykonywało zlecone prace w kopalni Piast.
Wieczorem do strajkujących zjechało czterech związkowców, którzy na polecenie dyrektora kopalni mieli doprowadzić do wyjazdu załogi. Ostatecznie pozostali ze strajkującymi. W międzyczasie do przebywających już na dole górników dołączyli kolejni. 15 grudnia w kopalni Piast pod ziemią strajkowało już ponad 2 tys. osób. Od początku udział w proteście był dobrowolny i ten, kto chciał, mógł wyjechać na powierzchnię. 16 grudnia zorganizowano wydawanie żywności i ciepłej odzieży, namiastkę opieki medycznej i łączność. Nawiązano pod ziemią kontakt z górnikami strajkującymi w Ziemowicie.
Wieczorem do strajkujących dotarła informacja o masakrze w kopalni Wujek. Górnicy w czasie protestu cały czas zabezpieczali ściany i chodniki oraz prowadzili odwadnianie. Wydali nawet na powierzchnię kilka skipów węgla w celu ogrzania przykopalnianego osiedla. 19 grudnia zjechali do nich księża. Władze liczyły, że duchowni przekonają górników do zakończenia akcji. Dwa dni później informacja o „przestojach w kopalni Piast” podana została po raz pierwszy w „Dzienniku Telewizyjnym”.
W celu wygaszenia protestu władze zastosowały cały wachlarz środków. Były groźby i prośby oraz wywieranie nacisku. W Wigilię Bożego Narodzenia kopalnia Piast była ostatnim w kraju strajkującym zakładem pracy. Ponieważ dalsze przedłużanie strajku mogło stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia, 28 grudnia załoga zadecydowała o jego przerwaniu. Tego dnia na powierzchnię wyjechało ok. tysiąca osób. Przywitały ich aresztowania i internowania. Wielu z nich zostało zwolnionych z pracy. Siedmiu strajkujących stanęło przed sądem. 12 maja 1982 r. z braku dowodów zostali uniewinnieni. Jednak po zwolnieniu z aresztu zostali natychmiast internowani.
Mówiąc o górniczych protestach, należy wspomnieć o proteście w ZG Rudna. Rozpoczął się on dzień po wprowadzeniu stanu wojennego. Szacuje się, że wzięło w nim udział od 5 do 7 tys. pracowników. Kopalnia została spacyfikowana 17 grudnia.
Najbardziej tragicznym wydarzeniem stanu wojennego była niewątpliwie pacyfikacja Wujka. Należy jednak pamiętać, że nie tylko na górników z katowickiej kopalni komunistyczna władza podniosła rękę uzbrojoną w karabin maszynowy. 15 grudnia otoczona przez milicję i wojsko została kopalnia Manifest Lipcowy (obecnie Zofiówka – red.) w Jastrzębiu-Zdroju. Bramę kopalni forsowano przy pomocy czołgów. To tam padły pierwsze strzały ze strony zomowców. Rannych zostało czterech górników, nikt na szczęście nie zginął. Kule wyjęte z ran zabrało SB.
Najgorszy dramat stanu wojennego rozegrał się jednak dzień później na Wujku. Od kul zomowców 16 grudnia 1981 r. zginęli: Józef Czekalski, Krzysztof Giza, Joachim Gnida, Ryszard Gzik, Bogusław Kopczak, Andrzej Pełka, Jan Stawisiński, Zbigniew Wilk oraz Zenon Zając.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
