W dniach 15-18 października w Zakopanem odbyła się XXXVI konferencja z cyklu „Zagadnienia Surowców Energetycznych i Energii w Gospodarce Krajowej”. Tegoroczna edycja imprezy przyciągnęła rekordową liczbę gości z Polski i zagranicy.
W tym roku wśród kluczowych zagadnień, o których rozmawiali uczestniczy konferencji, były m.in. kwestie dotyczące bezpieczeństwa energetycznego Polski i Unii Europejskiej, wyzwań stojących przed sektorem górnictwa węgla kamiennego oraz roli tego surowca w krajach europejskich i na świecie, roli energetyki jądrowej i odnawialnych źródeł energii, polityka Zielonego Ładu i transformacji regionów węglowych po działalności górniczej.
Konferencję otworzył prof. Krzysztof Galos, dyrektor Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. Jak przypomniał na wstępie konferencja jest organizowana z ramienia Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN w Krakowie przez Pracownię Ekonomiki i Badań Rynku Paliwowo-Energetycznego. Oprócz tego współorganizatorem imprezy jest Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN, a tradycyjny patronat nad konferencją sprawuje Komitet Problemów Energetyki PAN. Podczas tegorocznej edycji imprezy roku dodatkowo patronatem była Agencji Rozwoju Przemysłu.
- Tegoroczna konferencja ma tytuł „Bezpieczeństwo energetyczne Polski i UE w świetle obecnej sytuacji gospodarczej świata”, choć oczywiście poruszane na niej będą tylko niektóre, wybrane aspekty tej problematyki. Niewątpliwie należy uznać, iż prowadzone od dłuższego czasu działania na rzecz transformacji energetycznej UE i Polski (co ma ścisły związek z polityką klimatyczną UE) budzą liczne wątpliwości oraz napotykają istotne problemy. W ostatnim czasie problemy te ulegają pogłębieniu, na co silny wpływ mają uwarunkowania polityczne i geostrategiczne, z których wymienię tylko trzy najistotniejsze: napaść Rosji na Ukrainę i związane z tym sankcje na Rosję skutkujące m.in. zaburzeniami w dostawach wielu nośników energii; rosnące napięcie na Bliskim Wschodzie objawiające się otwartym konfliktem między Izraelem a ugrupowaniami palestyńskimi, co może (choć nie musi) mieć istotny wpływ na stabilność dostaw węglowodorów z Bliskiego Wschodu; oraz postępująca zmiana polityki gospodarczej Chin, przejawiającą się m.in. ograniczaniem dostaw surowców i komponentów niezbędnych dla rozwoju odnawialnych źródeł energii, także w Unii Europejskiej – zaznaczył naukowiec.
- Jednak nie tylko sytuacja poza Unią, a więc i poza Polską, ma wpływ na tempo i kształt transformacji energetycznej. Z perspektywy naszego kraju i naszej gospodarki istnieją poważne obawy, czy zobowiązania podjęte przez nasz kraj na forum Unii Europejskiej mają szansę być dotrzymane w wyznaczonym terminie. Nie mniej ważne są wysokie koszty energii, mające ścisły związek z ogromnymi cenami uprawnień EUETS przy tradycyjnym, wciąż większościowym udziale energetyki węglowej (choć z drugiej strony ten ostatni fakt, jak pokazały ostatnie lata, zapewnia nam wyższe bezpieczeństwo dostaw energii). Z kolei sposób redystrybucji wpływów z opłat EUETS przez państwo polskie w wielu przypadkach nie sprzyja zapewnieniu właściwego tempa transformacji w założonym kierunku rozwoju bezemisyjnych źródeł energii w Polsce. To tylko kilka z wielu ważnych czynników wpływających na obecny i przyszły rynek energii w Polsce. A przecież na konferencji tradycyjnie będziemy też rozmawiać o wielu innych, często bardzo szczegółowych czy też specyficznych kwestiach związanych z rynkami energii i technologiami energetycznymi – wskazał prof. Galos.
- Należy też podkreślić, że na tegorocznej konferencji będziemy wspólnie z Oddziałem Agencji Rozwoju Przemysłu w Katowicach świętować 20-lecie ich działania. To na pewno instytucja bardzo w tym czasie zasłużona dla postępującej transformacji gospodarczej Górnego Śląska, a także restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego. Stąd prezentacji wybranych aspektów ich działalności poświęciliśmy w tym roku jedną dedykowaną sesję, a tematowi górnictwa węgla kamiennego na przestrzeni tych ostatnich 20 lat - wspólną monografię Agencji i Instytutu zatytułowaną „Jak to z tym węglem było, jest i będzie”, którą polecamy Państwa uwadze – dodał dyrektor IGSME.
Na koniec zaznaczył, że ten rok ma ogromne znaczenie dla IGSME. Placówka ukończyła właśnie bardzo ważny projekt, czyli budowę „Centrum Zrównoważonej Gospodarki Surowcami i Energią”. 25 października odbędzie się uroczyste otwarcie nowej części IGSME, gdzie swoje nowe miejsce pracy znalazło ponad 80 proc. kadry naukowej instytutu. W budynku również uruchomiono lub rozbudowano cztery laboratoria.
- To dzięki temu projektowi – taką mam nadzieję – Instytut rozwijać będzie m.in. badania wód geotermalnych i biomasy, a także - z użyciem wyspecjalizowanych narzędzi informatycznych - m.in. modelowanie rynków energii, ale też procesów geologicznych i górniczych czy też procesów geotermalnych, by wymienić tylko te w jakiś sposób związane z gospodarką energią – powiedział prof. Galos.
W pierwszym dniu konferencji odbył się m.in. blok wystąpień podsumowujących kondycję polskiego sektora węgla kamiennego. Dyrektor katowickiego oddziału Agencji Rozwoju Przemysłu SA Mirosław Skibski w swoim wystąpienie przedstawił podstawowe wielkości charakteryzujące sektor górnictwa węgla kamiennego w latach 2011-2022 oraz za 8 miesięcy 2023 r., w szczególności wydobycie węgla, jego sprzedaż, zgromadzone zapasy, ceny zbytu, zatrudnienie, podstawowe wielkości ekonomiczno-finansowe, nakłady inwestycyjne oraz bilans handlowy węgla kamiennego uwzględniający import tego surowca.
W kolejnej prezentacji zaprezentowano historyczne uwarunkowania, które legły u postaw dopuszczalności pomocy państwa dla sektora górnictwa węglowego w Europie, jak również regulacje prawne w tym zakresie, aktualnie obowiązujące. Omówiono zasady udzielania wsparcia ze środków publicznych oraz obszary, w których pomoc ta jest dozwolona. Ponadto dokonano przeglądu instrumentów i wielkości pomocy z jakiej skorzystały przedsiębiorstwa sektora górnictwa węgla kamiennego w Polsce w okresie 2004-2022, a także osiągniętych efektów. Wskazano również na zagrożenia wynikające ze zbliżającego się wygaśnięcia regulacji sektorowych dla polskiego górnictwa węglowego.
Celem następnego wystąpienia było zaprezentowanie istoty Nowego Systemu Wsparcia oraz wyzwań związanych z monitoringiem i kontrolą systemu dopłat do redukcji zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw górniczych. Jak wskazali prelegenci system wsparcia finansowego dedykowany jest poszczególnym jednostkom produkcyjnym należącym do spółek Polskiej Grupy Górniczej, Tauronu Wydobycie oraz Węglokoksu Kraj i jest on po części pokłosiem podpisanej w dniu 28 maja 2021 r. umowy społecznej dotyczącej transformacji sektora górnictwa węgla kamiennego oraz wybranych procesów transformacji województwa śląskiego.
W następnym wystąpieniu omówiono zatrudnienie firm usługowych bezpośrednio w kopalniach. Jak zwrócono uwagę, od 2015 roku występuje zauważalny spadek średniej liczby firm usługowych wykonujących prace w kopalniach. W konsekwencji spadało średnie zatrudnienie pracowników tych firm, w okresie 2017-2019 mamy stabilizację, jednak od 2020 roku następuje spadek rok do roku. Liczba przepracowanych roboczodniówek przy utrzymaniu się średniego zatrudnienia pracowników firm usługowych utrzymała się na stałym poziomie w latach 2015-2016, natomiast w 2017 roku nastąpił spadek liczby pracowników firm usługowych, a następnie w okresie 2017-2019 utrzymał się na zbliżonym poziomie. W latach 2020-2022 następuje coroczny spadek liczby przepracowanych roboczodniówek porównując rok do roku oraz w odniesieniu do 2019 roku. W 2023 r. widzimy wzrost średniego zatrudnienia o 12 proc. oraz liczby przepracowanych roboczodniówek ogółem o 9 proc. w odniesieniu do 2022 roku.
- Polska swoje bezpieczeństwo energetyczne opiera na rodzimych źródłach wytwórczych i surowcach energetycznych, co okazało się bardzo istotne w drastycznie zmienionej sytuacji geopolitycznej. Jednak z uwagi na wysokie koszty produkcji i silną konkurencję węgla importowanego, nie jest w stanie w długim horyzoncie czasowym zapewnić trwałej rentowności sektora bez pomocy państwa, zwłaszcza w obliczu wyznań wynikających z polityki energetyczno-klimatycznej Unii Europejskiej. Niezbędne jest zatem utrzymanie możliwości wsparcia procesów mających na celu stopniową redukcję zdolności produkcji węgla w Polsce i realizację wcześniej podjętych zobowiązań – argumentowali prelegenci.
Uczestnicy konferencji przypomnieli również, że katowicki Oddział ARP wydał wspólnie z PAN Kraków publikację naukową „Jak to z tym węglem było, jest i będzie”. Publikacja ta została przekazana uczestnikom konferencji.
Tegoroczna konferencja zgromadziła rekordową liczbę uczestników. W tym roku do Zakopanego przyjechało 246 gości zarówno z Polski, jak i z zagranicy. Wśród nich byli przedstawiciele spółek energetycznych i górniczych, eksperci oraz naukowcy.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
