Natura nas nie rozpieszczała

- Jeżeli górnictwo będzie nadal traktowane tak jak ostatnio i energetyka uprze się, żeby dłużej niż przez 2013 rok forsować swój poziom cen, to doprowadzi to do drastycznego spadku produkcji węgla. Rezultat? Wytrzyma Bogdanka, JSW - węgiel energetyczny w miksie z koksującym. W przypadku KHW zostałyby dwie kopalnie - Mysłowice-Wesoła i Murcki-Staszic, a w KW nie więcej niż połowa - mówi w rozmowie z Trybuną Górniczą Roman Łój, prezes Katowickiego Holdingu Węglowego.

Czy warto walczyć o kierowanie KHW na kolejną kadencję, jeśli wieść gminna niesie, że dni Holdingu są policzone?
Też słyszałem, że w maju zabraknie nam na wypłaty, a w czerwcu ogłosimy upadłość. Ale nie jest tak źle. Nasz problem to mniejsze wydobycie wskutek zagrożeń metanowych. Dobijają nas żądania energetyki, by obniżyć cenę węgla o 2 do 10 procent. Najpierw tanio sprzedali prąd, a teraz tłumaczą, że muszą tanio kupić węgiel. Nie mogę w takim momencie zostawić firmy. Muszę walczyć do końca. Rezygnacja nosiłaby znamiona dezercji. Po długiej rozmowie z wicepremierem Januszem Piechocińskim w Katowicach uznałem, że powinienem kontynuować misję. Rada nadzorcza oceni, na ile trudności KHW wynikają z polityki prowadzonej przez zarząd, a na ile z przesłanek, na które nie mieliśmy wpływu. Natura nas nie rozpieszczała.

Szeregowi górnicy nie boją się, że zabraknie na wypłaty?
O tym, czy warto pracować w KHW, najlepiej świadczy sytuacja po pożarze w kopalni Wujek przed rokiem. Program naprawczy część załogi odebrała jako przygotowanie do likwidacji kopalni. I wtedy wszyscy, włącznie ze związkami zawodowymi stanęli murem, żeby można było dalej fedrować w Wujku. "Tu pracował mój dziadek, ojciec, a ja już kilkanaście lat! Kopalnia musi istnieć! " - argumentowali ludzie. W górnictwie przywiązanie do miejsca pracy jest bardzo silne. Warunki, jakie oferujemy, odbiegają o kilka procent od tego, co daje konkurencja. Nie mam obaw, że pracownicy gwałtownie odpłyną do innych spółek. Życzyłbym sobie, żeby górnicy utożsamiali się z firmą i traktowali ją jak swoje dobro prywatne. Ciągle pokutują takie zjawiska z poprzedniej epoki, które obniżają wydajność - lekceważenie bezpieczeństwa, nieprzestrzeganie przepisów i zasad obsługi urządzeń, nadużywanie L4. Natomiast coraz częściej ludzie rozumieją, że nie możemy liczyć na żadną pomoc ze strony UE ani rządu i tylko od nas zależy, czy ta firma przetrwa.

Niedawno prezes PGE oświadczył na całą Polskę, że konwencjonalne elektrownie węglowe, waszego głównego odbiorcę, należy zlikwidować, bo są nieopłacalne. Może węgiel kamienny faktycznie nie ma przyszłości?
To, co powiem, nie będzie szczytem elegancji, ale pewne zachowania energetyki przypominają zabawę dziecka zapałkami w stogu siana. W Polsce ponad 90 procent energii elektrycznej produkuje się z węgla kamiennego i brunatnego.

Sam Pan kiedyś ironizował, że górnicy ostatecznie przetrwają, bo nauczą się sadzić wierzbę energetyczną i budować wiatraki.
Musimy pod wpływem UE zwiększać wolumen energii odnawialnej, ale ona ma to do siebie, że bardzo trudno prognozować wielkość jej produkcji. Działanie farm wiatrowych zależy od tego, czy będzie wiało. A jak już wieje, to żeby nie wiało za mocno. Mało kto wie, że w zeszłym roku nad Polską wisiała groźba blackoutu! Przez zachodnią granicę płynęło do kraju 2 tysiące megawatów, ale w Niemczech dmuchnęło trochę mocniej i cała ta energia nagle znikła. W ostatniej chwili udało się szybko poderwać bloki w elektrowni Dolna Odra. Energia odnawialna jest znacznie droższa, a ponadto zawsze trzeba mieć w pogotowiu konwencjonalną rezerwę na wypadek, gdyby przestało świecić słońce lub ustał wiatr. Jeżeli górnictwo będzie nadal traktowane tak jak ostatnio i energetyka uprze się, żeby dłużej niż przez 2013 rok forsować swój poziom cen, to doprowadzi to do drastycznego spadku produkcji węgla. Rezultat? Wytrzyma Bogdanka, JSW - węgiel energetyczny w miksie z koksującym. W przypadku KHW zostałyby dwie kopalnie - Mysłowice-Wesoła i Murcki-Staszic, a w KW nie więcej niż połowa. Tymczasem procesy likwidacji kopalń są nieodwracalne. Więc gdy energetyka przestawi się już wyłącznie na tańszy import, a krajowa produkcja zacznie zanikać, dostawcy nie przegapią tego, tylko wywindują ceny. Żałuję, że w polityce największych polskich grup energetycznych jest dużo nieprzemyślanych kroków, a brakuje racjonalnego myślenia.

Jak na ironię inwestor strategiczny z branży energetycznej miał być jednym ze sposobów na przetrwanie dla KHW. Chwalił pan taki alians jako długofalowy i bezpieczny. Czy to jeszcze aktualny pomysł?
Na pewno to byłoby najlepsze rozwiązanie. Problem w tym, że ja nie widzę na horyzoncie chętnych. Nie jesteśmy szpetną panną na wydaniu. Mamy duże zalety - pokaźne, zbilansowane i w większości udostępnione zasoby węgla o dużej wartości opałowej i niskim zasiarczeniu. Mamy też odpowiednią wielkość, bo łatwiej kupić 4 kopalnie, niż bardziej rozbudowaną strukturę. Ale wśród potencjalnych inwestorów sytuacja jest prosta. PKW ma już swoje dwie kopalnie, które zabezpieczają 40 proc. paliwa i nie myśli o akwizycjach. PGE chce zamykać elektrownie węglowe. Dla Enei, która ma względnie mało zainstalowanych mocy, nawet po oddaniu nowego bloku w Kozienicach, KHW byłaby za duża. A zachodnie grupy kapitałowe, jak EDF, nie chcą budować pełnego łańcucha, wybierają dystrybucję albo wytwarzanie.

Od lat padały kolejne daty debiutu KHW na giełdzie, które wciąż przesuwano. To definitywny koniec tych planów?
Nic nie wiadomo na pewno. Giełda podlega silnym wahaniom. Prywatyzacja JSW była sukcesem, lecz dziś inwestorzy nie są szczęśliwi, gdy patrzą na kurs akcji. Przypadek Bogdanki pokazuje, że niekiedy giełdową spółkę interesuje raczej szybka stopa zwrotu, a nie rozwój firmy. Przypominam, że pierwsze podejście KHW na warszawski parkiet zrobiliśmy w 2005 roku. Zarząd przygotował komplet dokumentacji, która przeszła fachową weryfikację i w lipcu trafiła na rządowe biurka. Niestety, w październiku były wybory parlamentarne, totalna zmiana władzy i następcy wyrzucili plan do kosza. Szkoda, że polityka storpedowała tamtą prywatyzację. To był świetny moment, giełda miała jeszcze nadwyżki, a kondycja KHW też była lepsza. I lepszy był klimat wokół górnictwa.

Najgorszy dla węgla jest dziś klimat w Brukseli...
W rozdętej biurokracji panuje tam dogmatyzm, który wydawał mi się dotąd domeną minionego ustroju. Ale w UE występuje ciekawa dwoistość. Instytucje unijne robią, co mogą, żeby branżę górniczą zaorać. Natomiast realnie Niemcy postawili krzyżyk na energii atomowej i wracają do węgla. Francja myśli o wznowieniu wydobycia u siebie. Oficjalnie mówi się, że węgiel jest brzydki, nieoficjalnie, w obliczu kryzysu, każdy szuka tańszych źródeł energii. A najtańszą — zaraz po energetyce wodnej, której nie rozwiniemy — pozyskuje się z pierwotnych stałych źródeł kopalnych. Gdyby Polska nie wykorzystała tych zasobów, to z punktu widzenia całej gospodarki i interesów państwa wołałoby to o pomstę do nieba. Niemcy mają węgiel brunatny i pokazują, że to paliwo i oparta na nim energetyka może się mieć jak najlepiej, choć jego spalanie - w porównaniu z kamiennym - znacznie bardziej zanieczyszcza atmosferę. Na szczęście nasi politycy szybko się uczą, że czasem trzeba się głośno upomnieć o swoje, zamiast szeptać. Polsce udało się powstrzymać nowy podatek od metanu uwalnianego do atmosfery, który od 1 stycznia tego roku zwiększyłby opłaty KHW do 230 milionów złotych, a całego górnictwa do miliarda złotych! Haracz przesunięto na 2021 rok, a do tego czasu zdążymy zagospodarować metan.

Macie przeprowadzić pierwsze w Polsce próby odmetanowania z powierzchni ziemi i zgazowania węgla w złożu?
To będzie nowość. Na odmetanowanie z powierzchni Ministerstwo Ochrony Środowiska wybrało kopalnię Mysłowice-Wesoła. Projekt realizuje Państwowy Instytut Geologiczny w całości za pieniądze z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska. Jeśli się powiedzie, znacząco poprawimy bezpieczeństwo, bo górnicy wejdą do pokładów wolnych od śmiertelnie groźnego gazu. Jesienią natomiast w kopalni Wieczorek KHW przeprowadzi próbne zgazowanie węgla pod ziemią. Eksperymenty w skali mikro robiono w kopalni doświadczalnej Barbara GIG, a my chcemy przymierzyć się do operacji na skalę przemysłową. Na świecie proces zgazowania węgla, jednak przeprowadzany na powierzchni, realizuje się na ogromną skalę. Jeżeli ma się kopalnie odkrywkowe, gdzie uzyskanie tony kosztuje kilkanaście dolarów, to można ponieść dalsze koszty na zgazowanie. U nas dublowanie tych wydatków nie wchodzi w grę. Dlatego węgiel chcemy zamienić na energię chemiczną. Gdy powiodą się próby w Wieczorku, będziemy eksploatować pokłady siodłowe poniżej 1500 m w kopalni Mysłowice-Wesoła. Będzie to pierwszy podziemny generator w Polsce i szansa dla KHW na szybką ucieczkę do przodu.

Ekologom ten plan się spodoba?
Ekoterroryści zawsze będą szukali dziury w całym. Dla nich żabki czy czosnek niedźwiedzi zawsze były ważniejsze od życia ludzi. Gdy z takich powodów wstrzymuje się budowę autostrady, a w tym samym czasie tiry rozjeżdżają lokalne drogi i ludzi na nich, to nie jest to racjonalne myślenie. Będzie opór, ale podziemny reaktor jest bezpieczny, nie widzimy zagrożeń dla mieszkańców, ani dla środowiska. Także górnicy nie stracą miejsc pracy. Zgazowania nie da się przeprowadzać tam, gdzie już fedrują, bo w tych rejonach górotwór spękał, występują szczeliny i naruszono ciągłość skał.

Największe porażki mijającej kadencji?
Przede wszystkim wypadki, śmierć ludzi. Najbardziej dramatycznym przeżyciem jest widok górnika wyjeżdżającego na powierzchnię w czarnym worku. Każdy wypadek śmiertelny to nasza porażka. Po drugie - niezrealizowanie planów wydobycia.

A największe sukcesy prezesa Romana Łoja?
Nie są to sukcesy Romana Łoja, lecz całego Zarządu spółki. To pionierski program emisji obligacji za miliard złotych, do którego naszym śladem przymierza się Kompania Węglowa. Utworzenie Centrum Usług Wspólnych i rozpoczęcie zmian struktury organizacyjnej kopalń. Pierwszy krok zrobiliśmy w zeszłym roku, zostały dwa kolejne. W tej chwili między dyrektorem kopalni a górnikiem przodowym mamy siedem szczebli zarządzania i system jest niewydolny. W Bogdance takich szczebli jest pięć. A ile jest do zrobienia, pokazują Czesi - w OKD mają tylko trzy.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.