9 grudnia 1980 r. wieś Krzywopłoty tuż przy Karlinie (obecne woj. zachodnipomorskie). Podczas robót wiertniczych dochodzi do erupcji ropy naftowej. Zapala się. Odwiert płonie, akcja ratownicza, z bratnią pomocą specjalistów z ZSRR, prowadzona jest w niespotykanej, jak na Polskę, skali. Naród jednak cieszy się, podsycany codziennymi relacjami z Dziennika Telewizyjnego: ropa tryska na 40 m w górę. Będziemy Kuwejtem, nie będzie biedy. 10 stycznia pożar ugaszono. W sześć dni później ze stacji w Karlinie wyjechały pierwsze cysterny z ropą. Wiele ich nie wyekspediowano.
Ropa naftowa, zwana euforycznieczarnym złotem, kojarzy się współcześnie z bogactwem arabskich szejków lub polityką prowadzoną przez Władymira Putina. Tymczasem to Polska, a formalnie jej część zwana Galicją i przynależna do CK Austro-Węgier, była tym, czym nie została za czasów erupcji w Karlinie!
Co prawda ropę naftową, zwaną olejem skalnym, znano o tysiącleci, ale dopiero w 1846 r. kanadyjski geolog Abraham Gesner znalazł dla niej nowe zastosowanie. Wówczas to poprzez destylację ropy otrzymał naftę. Używał jej jako paliwa do oświetlania ulic, ale to ostatecznie Ignacy Łukasiewicz uznany został w 1853 r. za konstruktora lampy naftowej. I także za tego, który doprowadził w 1854 r. do otwarcia pierwszej w świecie kopalni ropy naftowej (w USA zaczęły powstawać pięć lat później). I tak zrodziło się Zagłębie Borysławsko-Drohobyckie, które za czasów CK dawało 5 proc. światowego wydobycia ropy naftowej, tj. tyle, ile wynosi obecny udział w globalnej produkcji Kuwejtu i Kazachstanu (w 1874 r. wydobyto 22 tys. t ropy).
W II RP wydobycie ropy z tego zagłębia w pełni pokrywało krajowe zapotrzebowanie. W 1938 r. w Polsce pozyskano wyłącznie z krajowych złóż 507 tys. t ropy. Po II wojnie światowej straciliśmy wszystko co było po prawej stronie Bugu, w tym i paliwową samowystarczalność.
Po 1989 r. z krajowych źródeł wydobywa się mniej surowca niż rocznie przerabiają go polskie rafinerie. I choć w 2004 r. po raz pierwszy za III RP doszlusowano do rekordów z czasów PRL i wydobyto 866 tys. t ropy, to przy łącznym zapotrzebowaniu, szacowanym rocznie na ok. 22 mln t ropy, była to kropla w morzu potrzeb. Ale polska ropa ma jedną zasadniczą zaletę: jest tania w wydobyciu, kilkanaście dolarów za tonę, co nawet przy obecnie niskich cenach na światowym, rynku ropy nadal jest zaletą. Ten czynnik sprawia, że polskie spółki naftowe (PGNiG, Lotus, Orlen) chętnie prowadzą poszukiwania nowych złóż (zresztą nie tylko w kraju). Orlen, dla przykładu, w te poszukiwania zamierza zainwestować 200 mln zł.
- W Polsce nie ma praktycznie żadnych podatków od wydobycia ropy, czyli cały dochód trafia do danej spółki. Dzisiaj dochody będą dwa razy mniejsze, a koszty pozostaną takie same. Jeżeli zostaną wprowadzone wyższe podatki, ale to dopiero od 2020 r., wtedy kalkulacja się całkowicie zmieni - wyjaśniał AI Newseria ekspert paliwowy Andrzej Szczęśniak.
Czego w Polsce nie wydobędziemy, to musimy importować. Ropę sprowadzamy głównie z Rosji, a ponadto (między 150 a 500 mln t) z Algierii, Białorusi, Norwegii i Wielkiej Brytanii.
Import można zmniejszyć, gdy się będzie wydobywało więcej w kraju. By to osiągnąć, trzeba nowych złóż. Jak na razie uważa się, że największe zasoby ropy naftowej ze źródeł konwencjonalnych tkwią pod... Puszczą Notecką. Wg PGNiG ma jej tam być nawet i do 150 mln t, z czego 25 proc. nadaje się do komercyjnej eksploatacji. Od 2013 r. na tym złożu operuje Kopalnia Ropy Naftowej i Gazu Ziemnego Lubiatów, największa kopalnia ropy w Polsce o zdolnościach wydobywczych 400 tys. t ropy oraz 150 mln m sześc. gazu ziemnego (bo gdzie, ropa, tam przeważnie jest gaz) rocznie. Lubiatów ma działać przez 20 lat.
Kilka lat temu Państwowy Instytut Geologiczny podawał, że w Polsce były udokumentowane 84 złoża ropy naftowej, w tym w Karpatach - 29 i na Niżu Polskim (mniej więcej ciągnącym się przez zachodnią część Polski) - 42 (75 proc. zasobów wydobywalnych w Polsce).
Ale sytuacja może się diametralnie zmienić, kiedy będzie można sięgnąć po ropę naftową z łupków. PIG szacuje jej krajowe zasoby na ok. 267,8 mln t (10 razy więcej od zasobów konwencjonalnych). W 2013 r. mówiło się, że w optymistycznym ujęciu ropy łupkowej może być nawet 535,5 mln t (to ok. 45 proc. łupkowych zasobów naftowych Kanady). W tym czasie światowym liderem w wydobyciu ropy łupkowej były Stany Zjednoczone. Dziennie produkcja wynosiła 1,5 mln baryłek, co zaspokajało ok. 10 proc. potrzeb krajowych.
Również w 2013 r. (gorączka łupkowa w Polsce jeszcze trwała, a za baryłkę ropy naftowej płaciło się nieco poniżej 100 USD) eksperci z firm konsultingowych wieszczyli za kilkanaście lat, że wydobycie ropy łupkowej spowoduje spadek cen "klasycznej" ropy o 25-40 proc.
Życie jednak pokazało, że ropa naftowa i polityka to byty współistniejące i cena ropy konwencjonalnej spadła "sama z siebie" do ok. 50 USD za baryłkę, choć znów eksperci przewidują, że jeszcze w tym roku może podskoczyć do poziomu z 2013 r. Czy tak będzie, to się okaże. Należy jednak pamiętać, że ci sami eksperci dwa lata temu mówili, że poniżej 90 USD nie będzie można kupić ropy. Okazało się, że można. I kto wie, za ile (mniej) może być sprzedawana (wkrótce do grona producentów dołącza się Iran) w przyszłym roku.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
