Górnicza dola wcale nie taka zła

W Europie górnicy przechodzą na emerytury średnio w wieku 45 lat. Zwykle ich świadczenia są wyższe niż w innych gałęziach gospodarki, bo też biorą wyższe pensje. Największe pieniądze inkasują Hiszpanie. Najlepsze świadczenia mają w Grecji. Rumuńscy górnicy też nie narzekają.

Słowenia restrukturyzuje górnictwo od 11 lat. Program wygaszania wydobycia w dwóch kopalniach - Trbovlje oraz Dolina Velky Krtis zaakceptowała Komisja Europejska. Pierwsza zakończyła już swoją działalność, druga weszła w fazę likwidacji. Trzecia kopalnia - Velenje ma ustabilizowaną pozycję jako dostawca węgla dla elektrowni Sostnij. W rozwój tej kopalni zaangażowano również spore pieniądze publiczne.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że średnia miesięczna płaca w Słowenii kształtuje się dziś na poziomie 786 euro. Tymczasem przeciętna płaca w górnictwie wynosi 858 euro. Jest wyższa dzięki specjalnym dodatkom, które przysługują osobom zatrudnionym w górnictwie na dole. Górnikom, którzy rozpoczęli pracę do 2000 r., przysługują wcześniejsze emerytury w wieku 55 lat, jeśli wiek ten osiągną do 2023 r. Z kolei górnicy, którzy przeszli na emerytury do 1992 r., mają prawo do deputatu wynoszącego ok. 100 euro rocznie. Jest on opodatkowany również składką zdrowotną. Górnicze związki zawodowe mają też prawo do konsultowania wszelkich decyzji rządowych, związanych z funkcjonowaniem górnictwa w Słowenii.

Greckie dodatki
Zdecydowanie lepiej żyje się górnikom w Grecji. Na emeryturę mogą pójść w wieku 55 lat, po minimalnie 15 latach zatrudnienia w branży. Tymczasem pracownicy innych sektorów gospodarki oraz sektora państwowego muszą ukończyć 60. rok życia i mieć za sobą przynajmniej 35 lat pracy zawodowej. Przeciętna podstawowa płaca górnika sięga ok. 1050 euro. Pracownicy dołowi mają jednak dodatki. Za przepracowanych 9-12 lat dostaną dodatkowo 7 proc. od podstawy pensji. Za 12-15 lat 8 proc. Za pracę pod ziemią otrzymuje się dalszych 17 proc. podstawowej stawki, a jeśli górnik jest żonaty, dolicza się mu kolejne 10 proc. Mało tego. Za każde dziecko do 18. roku życia bądź w przypadku gdy pobiera ono naukę, do 24 lat przysługuje mu kolejnych 5 proc. dodatku. Pensja żonatego i "dzieciatego" górnika może więc oscylować nawet w okolicach 2 tys. euro, a z premiami 2,4 tys. euro. Dla przykładu płace w telekomunikacji, energetyce, komunikacji albo urzędach są wyższe i sięgają 3 tys. euro. Górnik ma jednak prawo do wielu świadczeń. Może pójść na 17-tygodniowy urlop rodzicielski, przysługuje mu 700 euro dodatku za to, że urodziło się mu pierwsze dziecko oraz kolejnych 600 euro za każde następne. Przez kolejne dwa lata po narodzinach dziecka może korzystać z krótszej o godzinę dniówki. Emerytura greckiego górnika wynosi ok. 70 proc. ostatniej płacy. Przysługuje mu również 10 proc. dodatku do emerytury na żonę i 5 proc. na każde dziecko w wieku do 18 lat bądź do 24, jeżeli dziecko studiuje.
Grecja eksploatuje węgiel brunatny. Jego wydobycie sięga 65 mln t rocznie. Jest on prawie w całości zużywany w elektrowniach zawodowych.

W Rumunii węgiel brunatny eksploatowany jest w zagłębiu Jiu. Działają tam trzy kombinaty paliwowo-energetyczne utworzone w 2004 r. Są to Energetical Complex Rovinari, Energetical Complex Turceni oraz Energetical Complex Craiova. Oprócz węgla eksploatowanego odkrywkowo wydobywany jest również tzw. twardy węgiel brunatny w niewielkich kopalniach podziemnych. Trwający od 2006 r. proces restrukturyzacji branży górniczej zakłada stopniowe zamknięcie nierentownych kopalń i skupienie środków na kopalniach rokujących poprawę ekonomiczności. Górnik może pójść na emeryturę już w wieku 45 lat, ale pod warunkiem odpracowania 20 lat na dole. Przeciętna pensja górnika wynosi 3,5 tys. lei (RON), tymczasem przeciętna płaca w kraju wynosi 2 tys. RON. (Aktualny kurs kantorowy rumuńskiej waluty do złotego wynosi 1 do 1). Relatywnie wysokie są także górnicze emerytury. Wynoszą przeciętnie ok. 1700 RON, podczas gdy emeryci z innych branż dostają ok. 700 RON. W Rumunii wiek emerytalny poza górnictwem osiąga się wraz z ukończeniem 62. roku życia.

Chuda emerytura
W sąsiedniej Bułgarii uchwalono ustawę stanowiącą, że minimalna pensja w górnictwie stanowi przelicznik w skali 1,4 średniej pensji krajowej. Przeciętna wypłata w kraju wynosi obecnie 750 lewa (BGN). (Obecny kurs kantorowy lewa w Polsce wynosi 2,2 zł). Dla porównania w górnictwie osiąga poziom 1150 lewa. Ale jest to tylko goła pensja, bo z dodatkami robi się z tego już 1500 lewa. Marne są za to emerytury. Prawo bułgarskie mówi, że emerytura nie może być niższa niż 290 lewa ani wyższa niż 720 lewa. Górnicze emerytury wahają się pomiędzy 350 a 700 lewa. Zatrudnieni w górnictwie osiągają wiek emerytalny już po ukończeniu 45 lat, jeśli przepracują 20 lat na dole. Przysługuje im deputat węglowy oraz dodatkowe ubezpieczenie emerytalne, które muszą sobie płacić, chcąc pobierać w przyszłości wyższe świadczenie.

Rządowy program restrukturyzacji przemysłu węglowego przyjęty w 2000 r. przewiduje urentownienie i prywatyzację sektora, w tym także likwidację nierentownych zakładów. Górnictwo odkrywkowe jest bazą surowcową dla energetyki. Główną rolę odgrywa tu zagłębie Marica-Wschód, skąd pochodzi prawie 40 proc produkcji energii elektrycznej.

Warto być górnikiem
Doskonale powodzi się górnikom hiszpańskim. W Asturii działają obecnie jeszcze trzy większe kopalnie węgla kamiennego. Przy średnich krajowych poborach w wysokości 22 510 euro w skali roku pracujący w nich górnicy zarabiają średnio o prawie 5 tys. euro więcej. Wyższe są także ich emerytury. Przeciętny Hiszpan bierze średnio 938 euro na rękę, a górnik 1896 euro. Emerytura przysługuje górnikom po przepracowaniu 35 lat. Zwykle jednak odchodzą wcześniej na rentę ze względu na choroby zawodowe. Program osłon socjalnych skonstruowano w ten sposób, że górnicy przechodzą na emeryturę po osiągnięciu tzw. wieku przeliczeniowego 52 lat (1 rok pracy w przodku = 1,5 roku przeliczeniowego).
Przed osiągnięciem wieku przeliczeniowego 52 lat górnik, jeśli pozwala mu na to zdrowie, kierowany jest do innych prac, np. w gminach górniczych.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.