Mądrości z Centrum im. Adama Smitha

Między teorią a praktyką jest taka różnica, że być teoretykiem jest wygodnie, a praktykiem niebezpiecznie. Odkąd polskie górnictwo węgla kamiennego jest w chorobie, pojawiło się mnóstwo propozycji terapii, tylko jakiejkolwiek nie wprowadzono. Ostatnio w roli lekarza wystąpiło Centrum im. Adama Smitha.

41-stronicowy raport to już drugi w ostatnim kwartale 2014 r. raport-recepta. Przypomnijmy, że poprzedni przedstawiło Forum Rozwoju Obywatelskiego (Leszka Balcerowicza). Kwintesencją jednego i drugiego jest teza "trzeba obniżyć koszty, by górnictwo stało się konkurencyjne". Nie chcę uchodzić za populistę, ale ośmielę się powiedzieć, że i bez księdza wiedzą, iż w niedzielę jest święto. Dysponując danymi statystycznymi, dotyczącymi produkcji węgla kamiennego w Polsce i na świecie, przeglądem kosztów stałych i zmiennych w górnictwie i odpowiednio je interpretując, można takie raporty wydawać raz na miesiąc. I z takim samym skutkiem dla sanacji branży.

Diagnostyka słowno-obrazowa
Centrum Smitha zdaje się wpisywać w powyższą rzeczywistość. Jest ogólnikowa tam, gdzie powinna być szczegółowa. A jest szczegółowa tam, gdzie powinna być ogólnikowa. Słowotok? Być może. Słowotoku nie brakuje w raporcie "NOWOCZESNE GÓRNICTWO made in Poland". Tak na marginesie: dlaczego dwa pierwsze wyrazy zapisano wersalikami i co w kontekście ciężkiej choroby branży ma oznaczać reszta tytułu raportu? W szkole pani od polskiego pytała w takich przypadkach: co poeta miał na myśli? To warto byłoby spytać, co autorzy raportu mieli na myśli, pisząc: "to, że górnictwo może być opłacalnym biznesem, pokazuje choćby Lubelski Węgiel Bogdanka (kopalnia całkowicie sprywatyzowana, notowana na GPW od 2009 r.). Na Śląsku z kolei czeski EPH, który odkupił od Kompanii Węglowej upadającą Silesię (dziś PG Silesia), wyprowadza ją na prostą... "?

Czytelnik otrzymuje przekaz: wystarczy coś sprywatyzować, by stało się opłacalne. Odważny przekaz, zważywszy, że prywatne też może splajtować. Ale nie w tym rzecz. A w tym, iż autorzy tworzą wzór i antywzór: prywatne kontra państwowe. Bogdanka jest w dobrej kondycji nie tylko dlatego i wyłącznie, że jest sprywatyzowana i z tego faktu bierze się wszelakie dobro. Ma się na razie dobrze, bo działa w specyficznych warunkach. Fedruje pod polami, a nie pod miastami. Pod ziemią metanu nie mają, więc nie muszą wywalać milionów na profilaktykę. A połowa fedrujących w Bogdance to pracownicy firm obcych, którzy o barbórkach, czternastkach i zegarkach na 25-lecie pracy (o tym szerzej za chwilę) mogą tylko pomarzyć lub wyczytać w portalu górniczym nettg. pl.

Takim pięknymi zdaniami raportujący kamuflują braki w wiedzy stricte górniczej, skupiając się na kosztach osobowych i płacowych. W rzeczonym raporcie brakuje propozycji natury technicznej. Proszę, podam kilka pytań. Przepraszam za amatorskie podejście, ale nie jestem po AGH, ani też nie mam wieloletniej praktyki w którejś z kopalń.

Co raportujący proponują, by skrócić czas dotarcia górnika do miejsca pracy o 30 proc.? Jak zmniejszyć awaryjność maszyn górniczych? Czy brakuje ludzi do pracy przy wydobyciu, czy jest ich za dużo? W jakich działach kopalni (spółki) jest, jeśli jest, przerost zatrudnienia? Jakie są koszty funkcjonowania komórek kierujących ruchem kopalni (spółki)? Jaki jest udział w ogólnym zatrudnieniu pracowników, którzy nabyli prawa emerytalne, i jaki jest sens ekonomiczny zatrudniania takich pracowników? Czy dla poprawy sytuacji należy zmniejszać, czy też zwiększać wydobycie? Czy to producent powinien zająć się sprzedażą urobku, czy też jednostka zewnętrzna? Itd., itd. Wątki natury techniczno-technologicznej w raporcie są co najwyżej sygnalizowane. Tymczasem (moim skromnym zdaniem) nie da się uzdrowić górnictwa, redukując tylko koszty płacowe, jeśli nie zadba się o zwiększenie wydajności skutkującej obniżeniem kosztów produkcji.

Centrum Smitha przypomina
lekarza, który leczy pacjenta, a nie ma mglistego pojęcia o funkcjonowaniu jego narządów wewnętrznych. Nie ma konsylium. Nie ma celowej terapii celowanej. Na poważną chorobę proponuje się ograniczenie konsumpcji.

"Nie chodzi jednak o obniżanie pensji górnikom, a o sprawienie, by dzisiejsze 25 składowych wynagrodzenia uporządkować przy okazji pensji zasadniczej, a świadczenia dodatkowe powinny być powiązane z wynikami spółek węglowych". Bo po co górnikowi zegarek, gdy idzie na emeryturę? "Część świadczeń i przywilejów górniczych może od górników wykupić państwo, uwalniając spółki węglowe od konieczności ponoszenia takich kosztów". "Polskie kopalnie węgla kamiennego będą mogły działać jeszcze wiele lat, jeśli ustawy, rozporządzenia i inne przepisy prawa (w tym zapisy Kodeksu pracy) zostaną zmienione tak, by dostosować funkcjonowanie górnictwa do dzisiejszych realiów, także ekonomicznych".

Centrum Smitha również jest w głębokim kryzysie. Zamiast pozbawić wszystkich górników (miedzi, nafty, rud, surowców itp.) prawa do dodatków za pracę w warunkach szkodliwych, chce to zafundować (jak wiele innych rozwiązań) wyłącznie górnikom węgla kamiennego? A gdzie równość wobec prawa, nie wspominając już o duchu myśli Adama Smitha?

Centrum, które stoi na stanowisku, że rynek jest wolny, a jak się w niego pompuje pomoc publiczną, to już takim nie jest, proponuje jednocześnie, by tzw. przywileje górnicze wykupiło państwo.

Jako zwolennik równości wszystkich wobec prawa proponuję, by ta propozycja była rozciągnięta na wszystkie grupy zawodowe korzystające z tzw. przywilejów (czyli mechanizmów tworzenia dochodu niebędących powszechnymi). Następnie radzę, by państwo w tym celu wydało specjalne obligacje, wysokooprocentowane, z terminem wykupu po siedmiu latach. Po tym czasie albo przyjdą lata tłuste, albo nie będzie już w Polsce (nie tylko) górnictwa węgla kamiennego.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.